Περιγραφή των καλυβιών στην Ανατολική Πελοπόννησο

Τα καλύβια της Πελοποννήσου αποτελούσαν ιδιαίτερες οικιστικές και παραγωγικές μονάδες και συνήθως αποτελούσαν οικιστικές θέσεις σε χαμηλά υψόμετρα οι οποίες εξαρτώνταν από μεγαλύτερους οικισμούς του ορεινού χώρου. Στο χαρακτηριστικό απόσπασμα του Βρετανού περιηγητή William Martin Leake περιγράφονται τα οικιστικά και τα παραγωγικά χαρακτηριστικά των καλυβιών, η χωρογραφία της διπλής κατοίκησης στο πλαίσιο της εποχικής μετακίνησης του πληθυσμού και η τοπογραφία του χώρου.

Στα πεδινά υπάρχουν καλύβια τα οποία ανήκουν στις πόλεις (sic) του Αγίου Ιωάννη, της Μελιγούς, του Κορακοβουνίου και του Πραστού, οι οποίες βρίσκονται στα βουνά προς τα νοτιοδυτικά. Τρία από αυτά τα καλύβια είναι μεγάλα χωριά: εδώ, στο σημείο αυτό βρίσκεται το καλύτερο τμήμα του τόπου τους και διαχειμάζουν κάτοικοι από αυτούς τους οικισμούς· η πεδιάδα γύρω από τα καλύβια έχει εύφορο έδαφος και καλλιεργείται με σιτηρά και ελιές. […]

Έτσι, το ρέμα και η λίμνη αποτελούν το φυσικό όριο που χωρίζει την πεδιάδα σε δύο τμήματα και στην πραγματικότητα θεωρούνται ως το διαχωριστικό σημείο της Τσακωνιάς από το Βιλαέτι του Αγίου Πέτρου. Ολόκληρη η πεδινή έκταση βόρεια του ποταμού και της λίμνης του Μουστού καλείται Άστρος και το αντίστοιχο προς τα νότια, Άγιος Ανδρέας.

Τα Αηγιαννήτικα και τα Μελλιγγιώτικα καλύβια ανήκουν στο πρώτο και τα Κορακοβουνίτικα και τα Πραστιώτικα στο δεύτερο. Τοποθετούνται με τη σειρά που μόλις αναφέρθηκε, από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, τα δύο πρώτα στα πεδινά και τα δύο τελευταία στους πρόποδες των βουνών. Ο Άγιος Ανδρέας οφείλει το όνομά του σε μια παλιά εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, σε ένα ύψωμα στη νοτιοανατολική γωνία του νοτίου τμήματος του κόλπου του Άστρους, κοντά στη ρίζα ενός βραχώδους βουνού που ορίζει σε αυτό το σημείο την πεδιάδα.

Διέσχισα την πεδιάδα με κατεύθυνση προς τα Αηγιαννήτικα Καλύβια. Εισερχόμαστε στα καλύβια του Αγίου Ιωάννη στις 14:15. Η πεδινή έκταση είναι καλά φυτεμένη με ελιές -οι περισσότερες από τις οποίες είναι μικρά δέντρα- και είναι αναμεμειγμένη με σιτηρά και αμπέλια. Τα καλύβια αποτελούνται από  καλοχτισμένες  αγροικίες, αρκετές από τις οποίες έχουν δύο ορόφους και βρίσκονται αρμονικά εγκατεσπαρμένες ανάμεσα στα χωράφια και στους ελαιώνες.

(Μετάφραση: Μιχάλης Φέστας)

Πηγή: William Martin Leake, Travels in the Morea, with a map and plans, vol. II, London, John Murray, 1830, σ. 482-486.